ΓΙΑΓΚΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ «ΨΑΛΜΟΙ» ΣΕ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΡΑ ΚΡΙΣΤΗ ΧΑΡΑΚΗ

Ήμουν από τους πρώτους που είχα την τιμή να πάρω από τα χέρια του καθηγητή μου και φίλου μου, του ελλόγιμου γυμνασιάρχη Γιάγκου Βαρνάβα, το τελευταίο ποιητικό του δημιούργημα: «Ψαλμοί του Δαυίδ και άλλων». Διαβάζοντας το έργο του αυτό, αισθάνθηκα την ανάγκη πρώτα να τον ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου, για τη γαλήνια μεταφορά του λόγου του στην ψυχή μου, και για το ερέθισμα που πήρα να δω αυτή την εργασία με κριτική και ευλαβική σκέψη. Έτσι, αυθόρμητα, αναζήτησα την πηγαία «πρόκληση» που οδήγησε το συγγραφέα να αρχίσει και να ολοκληρώσει αυτό το δύσκολο έργο, και βρέθηκα μπροστά σε μια όαση νεοελληνικού ποιητικού λόγου ψαλμών θείας δικαιοσύνης, ψυχικής γαλήνης και βράβευσης της ειρήνης, διακοσμημένων με δοξολογίες και ευχαριστίες προς το δημιουργό για τη δημιουργία.

 

Ο ενάρετος, σεμνός και χριστιανικός βίος του εκκλησιαζόμενου Γιάγκου Βαρνάβα, η εντελέχεια των φιλολογικών του σπουδών, η αγάπη και ευαισθησίες που εκπέμπει προς την οικογένειά του και προς τον κάθε πλησίον του, αλλά και η χρηστή αρετή του που μετουσιώθηκε σε καθημερινή πράξη, αιτιολογούν το μέγεθος ενέργειας που κατανάλωσε για να υλοποιήσει αυτήν την καινοτόμο εργασία για τα εκκλησιαστικά μας πράγματα, που κατά τους ειδικούς αποτελεί χρηστό δημιουργικό έργο στη λατρευτική ζωή της εκκλησίας μας.

 

Τη δυναμική του λόγου του και τον χρηστοήθη χαρακτήρα του, γνώρισα αρχικά από τον τρόπο διδαχής και προσέγγισης ως καθηγητή και παιδαγωγού. Αλλά, και μετά, βρέθηκα μπροστά στα χνάρια της λογοτεχνικής του ικανότητας, κυρίως του λόγου του, που μετουσίωνε ανάταση χριστιανικής ελπίδας και πνευματικής δύναμης στο συνάνθρωπό του, προσδοκώντας την αντικειμενική ευτυχία (προσφορά ευτυχίας στον άλλο). Τη δύναμη της χριστιανικής αγάπης του για τον άνθρωπο, ένιωσα άπλετα να εστιάζεται και σε μένα, όταν στο βαρύ μου πένθος αποχαιρετούσε τους γονιούς μου, στο τελευταίο τους ταξίδι. Μπροστά στην αγωνιώδη αναζήτησή μου για την πορεία τους προς το πνευματικό σταυροδρόμι, που οδηγούσε στη μακάρια οδό, αισθάνθηκα να αντλώ πνευματική και ψυχική ενδυνάμωση από τη λειτουργία και το λόγο του.

 

Από αυτά και άλλα, προσπάθησα να μπω στο ποιητικό οδοιπορικό του Γιάγκου Βαρνάβα. Αναλύοντας το κείμενο, βρέθηκα μπροστά σε δυο ομόκεντρες διεγερτικές εικόνες που εκφράζονται στο ερώτημα: «το τραγούδι ή ο τραγουδιστής;»! Κι αυτό, γιατί οδηγούνται οι ανησυχίες μου διαμέσου μιας σύγκλισης συνθετικής «χημείας-έλξης», μήπως εκπέμπει η ευλάβεια του εκκλησιαζόμενου ανθρώπου-δημιουργού ή η έλξη από το θεοσεβές του δημιούργημα; Ποιητής και ποίηση, είναι τόσο συνδεμένα σε περιεχόμενο λόγου και βίου! Η ευλαβική έκφραση δημιουργού και δημιουργήματος, που προσφέρθηκε αρχικά με το «Ψυχής Μύρα», με φέρνει κοντά στην ευτυχία αναζήτησης πηγών της θρησκείας μας: ταξιδευτής στο ίδιο πεδίο θεοσέβειας του εμπνευσμένου ερμηνευτή των «Ψαλμών του Δαυίδ», εκεί όπου βρίσκεται σε κοινό τόπο αγάπης Θεός και άνθρωπος.

 

Φράσεις-κλειδιά που καταγράφονται από το επίλεκτο έργο του Γιάγκου Βαρνάβα, που φέρνουν τους βιβλικούς ύμνους τόσο κοντά μας με τη νεοελληνική απόδοση, εστιάζονται στην κατανόηση και θεμελίωση της βιβλικής διαπερατότητας του θεϊκού από το Παλαιό στο Νέο, του «Εν αρχή  ήτο ο Λόγος, και ήτο παρά τω Θεώ και Θέος ήτο ο Λόγος» (Κατά Ιωάννην Παρ. Η΄22, 23).

 

Αναλύοντας προσεκτικά το βιβλίο των Ψαλμών, από τη νεοελληνική ποιητική απόδοση του Βαρνάβα, ο αναγνώστης ταξιδεύει πιο κοντά στη βιβλική αμεσότητα των εννοιολογικών σχέσεων: ευσέβειας – ευτυχίας, που καθιερώνεται από το «ευτυχισμένος ο άνθρωπος, που δεν πορεύθηκε κατά τη βούληση των ασεβών», αλλά και εισάγει γνωστικές αποκαλύψεις από το «σπερματικό λόγο» των Υμνωδών του Κυρίου, ως «Θεού Δικαιοσύνης», που γεφυρώνει την Παλαιά Διαθήκη των χριστολογικών ψαλμών και των ψαλμών ευλάβειας και δικαιοσύνης με την Καινή Διαθήκη, του δικού μας ομοούσιου Θεού της άπλετης Αγάπης που εκτείνεται και στους εχθρούς ημών, του Θεανθρώπου της Συγνώμης και της Ταπεινοφροσύνης.

 

Το μεγαλείο της δικαιοσύνης απασχολεί τους ύμνους του Δαυίδ, με εμβάθυνση που καλλιεργεί το ενάρετο και δίκαιο στοιχείο στον άνθρωπο:

• «…της δικαιοσύνης Θεέ μου…» (Δαυίδ, Δ΄, παρ. 2)
• «Θυσία προσφέρετε δικαιοσύνης και την ελπίδα σας στον Κύριο εναποθέσετε…» (Δαυίδ, Δ παρ. 6)
• «Στην άπειρή σου δικαιοσύνη γίνε οδηγός μου, Κύριε…» (Δαυίδ Ε΄ παρ. 9)
• «Τον Κύριο για τη δικαιοσύνη του θα υμνώ

      και στου Κυρίου μου τ’ όνομα του υψίστου

     ύμνους θα ψάλλω εγώ δοξαστικούς (Δαυίδ, Ζ΄ παρ. 18)

• «Κύριε, την προσευχή μου εισάκουσε,

…

στ’ όνομα της αλήθειας σου,

εισάκουσέ με για τη δικαιοσύνη σου…»  (Δαυίδ, ΠΜΒ΄ παρ. 1)

 

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία, για τη σημασία του περί δικαιοσύνης θείου και της δίκαιης κρίσης, θα τα δούμε σε διάφορα σημεία των μεταφρασμένων ψαλμών του ολοκληρωμένου αυτού έργου. Η μη-αδικία, η μεταμέλεια, η μη-εκδικητικότητα κι η αυτοαναφερόμενη κάθαρση είναι σχεδόν παντού στους ψαλμούς του Δαυίδ. Με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο αποδίδονται αυτά και από τo στίχο, του Ψαλμού Ζ΄παρ. 4, «…αν έχω κάμη αυτό που μου αποδίδουν, αν κάποια διέπραξαν τα χέρια μου αδικία, αν ανταπέδωσα κακά σ΄ αυτούς, που προσπαθούν κακά να μου αποδώσουν, γυμνός ας πέσω απ΄ τους εχθρούς μου…». Και από ένα άλλο, ξεκάθαρα χριστολογικό απόσπασμα, από τον Ψαλμό Ζ΄παρ. 9, «Θα κρίνει ο Κύριος τους λαούς. Κρίνε με, Κύριε, κρίνε με, αν δίκαιος μέχρι τώρα έχω φανή χωρίς κακία για τους εχθρούς μου. Κι ας έρθη η αγιοσύνη σου σε με…» Κι ένα τελευταίο της σύντομης αυτής κριτικής θεώρησης, το οποίο, ανάμεσα στα πολλά στιχουργήματα των Ύμνων, εκφράζει τις ανθρωποκεντρικές αφοριστικές θέσεις του Δαυίδ, «Εκείνος που αγαπά την αδικία, μισεί την ίδια του τη ψυχή…» (Δαυίδ Ι παρ. 5)! Ο πλούτος της απόδοσης αυτού το έργου δεν μπορεί να αναλυθεί με κάθε λεπτομέρεια από μια σύντομη κριτική προσέγγιση. Προσβλέπω, με τις λίγες αυτές γραμμές, να δώσω απλώς μια «πρόκληση» ανάτασης στον αναγνώστη, ώστε να είναι μελετητής των ωραίων κειμένων, που ως λόγος είναι σπερματικά συναφής με τις πηγές της χριστιανικής μας θρησκείας.

 

Οι Ύμνοι, αποτελούν αντικείμενο δυνητικής πραγματείας για εξειδικευμένους θεολόγους και ιστορικούς μελετητές. Μέσα από το έργο του Γιάγκου Βαρνάβα, που προσφέρεται για κάθε αναγνώστη, μπορεί ο καθένας να επικεντρωθεί, ως μελετητής, σε κείνον τον ξεχωριστό ύμνο που δυνητικά αισθάνεται να επιλύει τις δικές του πνευματικές ανησυχίες είτε μέσα από τους Ψαλμούς του Δαυίδ, είτε από Ύμνους προς το θείο ή Ωδές αναβαθμών και ευλογίας.

 

Καταλήγω ότι, με τη ροή της απόδοσης του ποιητικού λόγου του Γιάγκου Βαρνάβα, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός-μελετητής του έργου των «Ψαλμών του Δαυίδ» και των άλλων, και οδηγείται μπροστά σε μια καινοτόμο συνήχηση της εκκλησιαστικής ψαλμωδίας με τη νεοελληνική γραμματεία. Η πρώτη ως ενέργεια γέμισε την ψυχή του δημιουργού κι η δεύτερη ως «εργαλείο» απέδωσε το δημιούργημα.