ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΕΡΓΚΕΓΕΒΙΤΣ ΠΟΥΣΚΙΝ ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΚΡΙΣΤΗ ΧΑΡΑΚΗ

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΕΡΓΚΕΓΕΒΙΤΣ ΠΟΥΣΚΙΝ

(η φιλελληνική λειτουργική διάσταση του Πούσκιν)

Δρ Κρίστης Χαράκης
(Πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Λεμεσού, “Βασίλης Μιχαηλίδης”)

2 Ιουνίου 2014

«Τύραννοι του κόσμου
σπαρταρίστε!
Και σεις αμαρτωλοί δούλοι
Ανδρωθείτε, Εξεγερθείτε!»

ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΕΡΓΚΕΓΕΒΙΤΣ ΠΟΥΣΚΙΝ
(1799 – 1837)

 

 

Κυρίες και Κύριοι,

Εκ μέρους της Εταιρείας Λογοτεχνών Λεμεσού, «Βασίλης Μιχαηλίδης», χαιρετίζω την εκδήλωση τιμής, για τα διακόσια χρόνια ποίησης, του μεγάλου Ρώσου, θεμελιωτή της νεότερης λογοτεχνίας, ποιητή Αλεξάντερ Πούσκιν. Με τα 37 μόνο χρόνια ζωής του, αφήνει στην παγκόσμια λογοτεχνία μια σειρά από λογοτεχνικά αριστουργήματα, σε όλα τα είδη του λόγου, που εκπλήσσουν τον κάθε αναγνώστη και μελετητή/ ερευνητή του!

Μια σύντομη αποτίμηση της φιλελληνικής διάστασης του Πούσκιν, καταδεικνύει ότι ο ποιητής του «Ξεσηκώσου Ελλάς», δεν ανήκει μόνο στη συγχρονία της εποχής των επαναστάσεων: Γαλλικής, Αμερικανικής και Ελληνικής, αφού η ποίησή του, διαθέτει «εσωτερική απειρότητα» και «αφαίρεση αναδράσεων», που αναπτερώνουν το επαναστατικό πνεύμα της κάθε εποχής, και του όπου γης χώρου!

Ο ποιητής, εκτός από το ότι ένωσε τη φωνή του, με τους επαναστατικούς θούριους της Ελληνικής Επανάστασης, προ-εκ-χορηγεί ψυχικές αντιστάσεις, ακόμη και στους δικούς μας στρεβλωτικούς καιρούς των οικονομικών, ηθικών, πολιτικών και πνευματικών κρίσεων!

Η ποίηση του Πούσκιν είναι «φύσει και θέσει» διαχρονική, διαβάζεται στη μηχανή του χρόνου, γιατί την ίδια στιγμή οι αναδράσεις από και προς την Ελληνική Επανάσταση, συναντούν τους αρχαίους Έλληνες τραγωδούς, και την υπό κατοχή δική μας πατρίδα!

Ανήκει στην επαναστατική ποιητική, όπου οι στίχοι αποτελούν «εργαλείο» οργής και όπλο, που σκοτώνει τη ματαιότητα! Ο ιδεολόγος, Πούσκιν, ανακάλυψε την ποίηση της «διαλεκτικής προσδοκίας», που εφαρμόζεται στις αντιστάσεις των λαών, κάθε φορά που ο άνθρωπος γίνεται «Μινώταυρος» για τον άνθρωπο! Η ποιητική του ευφέγγεια, αναπτερώνει πνευματικές αξίες, συντρίβει δωσίλογους, Μέδουσες και Μινώταυρους, και αφυπνίζει λαούς, για το ιδανικό της ελευθερίας.

Ο Πούσκιν στιχουργεί αξίες! Οι ταχύτητες της ποίησής του, ξεπερνούν τον χρόνο της εποχής του. Ο ποιητής, δίνει στον Χρόνο συντεταγμένες του «Πριν» και του «Μετά» και δημιουργεί στίχους, με πολύπλοκη διάσταση χρόνου, που διακινούν πνευματικές ανησυχίες και δίνουν πνοή στην προσδοκία των καταπιεσμένων λαών της κάθε εποχής. Η στρατευμένη, υπέρ της ελευθερίας, ποίηση του Πούσκιν, αποτελεί ένα σύγχρονο ψυχολογικό εργαλείο, που ασταμάτητα, με αφαίρεση, «επανεισάγει» αξίες και αντιστάσεις στον άνθρωπο. Αυτή, ως Μορφή επαναστατικής ποιητικής, αφυπνίζει λαούς, πολεμά τη ματαιότητα, και μεταφέρει την τάξη μέσα από το χάος της φίμωσης του ανθρώπου από την τυραννία!

«Τύραννοι του κόσμου
σπαρταρίστε!»
– Κραυγή, που τράνταζε τις Μέδουσες και τους Μινώταυρους!
– Ηχώ, που αφύπνιζε το ελεύθερο πνεύμα!

«Και σεις αμαρτωλοί δούλοι
Ανδρωθείτε, Εξεγερθείτε!»
– Φωνή, που ανάδυε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια!
– Αχός, που ένωνε επαναστατημένους λαούς, στο πείσμα μιας ανίερης «ιερής συμμαχίας»

Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν! O Εξάρχοντας της ποιητικής, της αυτοποίησης της ποίησης των Ρώσων! Ποιητής της Ελευθερίας, ο εμψυχωτής ποιητών και λαών!

Ο Πούσκιν, παραμένει μια αθάνατη πνοή προσδοκίας των καταπιεσμένων λαών!

Στον ποιητή του «Ξεσηκώσου Ελλάς», υποκλίνομαι με σεβασμό!

Ο Νικολάι Γκόγκολ, ο ρεαλιστής συγγραφέας του «Ταράς Μπούλμπα», έγραψε για τον Πούσκιν: «ο Πούσκιν ήταν για όλους τους ποιητές μια ποιητική φλόγα, που έπεσε απ’ τα ουράνια και από την οποία σαν κεράκια άναψαν άλλοι αυτοφυείς ποιητές. Γύρω του διαμορφώθηκε ολόκληρος αστερισμός». O Μαξίμ Γκόρκι, του «Μάνα», είπε για αυτόν: «Για μας τους Ρώσους ο Πούσκιν είναι η αρχή κάθε αρχής»!

Με θερμό, ανήσυχο και φλογοβόλο πνεύμα, ο μεγάλος ποιητής, είχε ιδιαίτερη λατρεία για την ιδέα Ελλάδα, που οδηγούσε τον στοχασμό του στον κλασικό κόσμο! Τα φιλελληνικά αισθήματά του, ήταν τόσο ριζωμένα μέσα στο εσωτερικό του περιβάλλον, που του έγινε συνείδηση, «να θεωρεί εχθρούς της Ρωσίας, όλους τους εχθρούς των επαναστατημένων Ελλήνων»!

Με θεματική την Ελληνική επανάσταση, αποτυπώνει μια πρωτόγνωρη διαδικασία «εξπρεσιονιστικής αυτοποίησης» επαναστατικών στίχων και ιδεών. Η αυτοφυής ποίησή του, οδηγεί κατευθείαν σε μια Ελλάδα δύο διακριτών μεγεθών, που κατά την εποχή της επανάστασης του 1821, αποτελούσαν εφαλτήρια διαφωτισμού στη Ρωσία. Αυτά, ήταν: το στοχαστικό σύστημα «περί Ελλάδας ως ιδέα», με αναδράσεις από και προς τον κλασικό κόσμο, και η πραγματικότητα «περί ελληνικής επανάστασης», με αναδράσεις από και προς τη Φιλική Εταιρεία και τον εθνικό μας ξεσηκωμό. Η ποιητική του, φέρνει τον άνθρωπο σε επικοινωνία με τον κλασικό Αριστοφάνη, οδηγεί σε διάλογο τον Βύρωνα με τον Ντοστογιέφσκι. Το δημιουργικό του πνεύμα, λειτουργούσε με «εμπειρικό υλικό» της Γαλλικής Επανάστασης, σταθερό πυρήνα «χρόνου» τον διαφωτισμό του 17ου και 18ου αιώνα, και περιστρεφόμενα ηλεκτρόνια οι «στίχοι», τα «εικαστικά» και οι «θούριοι», που θεοποιούσαν την Ιδέα Ελευθερία!

Το κλίμα διαφωτισμού, ήταν ένα καθοριστικό στοιχείο αναδράσεων ιδεών, στον χώρο των τεχνών και των γραμμάτων. Το «Δημιουργούν», αποτελούσε την επαναστατική διαφορά, και την έκφραση αντιστάσεων, στο περιβάλλον των καταπιεσμένων. Η δημιουργία, ήταν το αποτέλεσμα, που σηματοδοτούσε τη «συγχρονικότητα» των τεχνών και των γραμμάτων, με τις επαναστάσεις, αλλά και την «ασυγχρονία» των ιστορικών απολυταρχικών νοημάτων, των μακιαβελικών αναλύσεων.

Κατά την εξέγερση στη Μολδοβλαχία, ο Πούσκιν αλληλογραφούσε με τον Υψηλάντη. Οι στίχοι, ανάδυαν ένα ριζοσπαστικό χαρακτήρα για μια ιδέα Ελλάδα, που άγγιζε όλα τα επαναστατικά δρώμενα των λαών της Ευρώπης. Ο μεγάλος Ντοστογιέφσκι, σε έναν πανηγυρικό λόγο για τον Πούσκιν το 1880, μιλά «περί ενός πνεύματος βυρωνισμού», στην καρδία του μέγιστου αυτού Ρώσου ποιητή! Ένας σύγχρονος ερευνητής του λόγου, βλέπει πρωτόγνωρες στοχαστικές αυτοαναφορές στον ποιητή του «Ξεσηκώσου Ελλάς». «Δομικές συζεύσεις» στίχων, φέρνουν τον κλασικό κόσμο σε «διάλογο» με τον θούριο του Ρήγα, τον Σολωμό, με τον Ρίτσο και τον Ελύτη.

Η ποίησή του, είναι στην αφαίρεσή της ιδέα, και στον παλμό πραγματικότητα! Η Ελληνίδα-μάνα, του 1821, που ενώνει δάκρυ και περηφάνια με την Ελληνίδα-μάνα του Αθηναίου νέου, που σκοτώθηκε στον αγώνα ενάντια στην τυραννία τον VI αι. π. Χ., μήπως δεν συναντούν τη μάνα Κύπρια του αγνοούμενου, που στην καρδιά της η πληγή είναι ακόμη ανοικτή; Ο πρώτος νέος, στην αριστεία της εθνεγερσίας, ο δεύτερος πέφτει στον βωμό, για την αριστεία της δημοκρατίας, και εδώ στα δικά μας χώματα, ο τρίτος νέος στην αριστεία της μη-λήθης!

«Πιστή Ελληνίδα μην κλαις
Πιστή Ελληνίδα μην κλαις
έπεσε ήρωας [ο νιος]
το βόλι του εχθρού καρφώθηκε στο στήθος.

Μην κλαις,
εσύ δεν ήσουν, που πριν την πρώτη μάχη
καθόρισες τον ματωμένο δρόμο της τιμής;

Το βαρύ χωρισμό αισθανόμενος τότε
το χέρι σε σένα πανηγυρικά ο σύζυγος άπλωσε.

Με δάκρυα το βρέφος του ευλόγησε
Της ελευθερίας όμως το μαύρο λάβαρο θορύβησε.

Όπως ο Αριστογείτων με μύρτο το σπαθί του περιτύλιξε
όρμησε στη σφαγή πέφτοντας,
τη μεγάλη ιερή [της Δημοκρατίας] υπόθεση υπερασπίστηκε».

Ο Ποιητής, παραμένει μια συγκλονιστική Μορφή απαράμιλλου πνευματικού μεγέθους, πέρασε στο στοχασμό της αρχαίας ελληνικής τέχνης λόγου και της κλασικής ποιητικής πλαστικότητας της σκέψης του ωραίου, του υπέροχου, του αληθινού, και ξεχύθηκε σαν φλογερή λάβα υπέρ των επαναστατημένων Ελλήνων του 1821, δίνοντας Φως, στην σκοτεινή από οράματα, Ευρώπη. Για επεξεργασία τελειότητας της καλλιτεχνικής μορφής λόγου, γράφει, ο Μπελίνσκυ, για τη μεταστροφή τον Πούσκιν προς τα μεγάλα υποδείγματα της αρχαίας ελληνικής ποίησης, την οποία και χαρακτηρίζει ως «καλλιτεχνικό εργαστήρι», που πρέπει να περάσει κάθε ποιητής! Ο Πούσκιν, λάμπει με τους στίχους του, όχι ως διάττοντας αστέρας μιας εποχής, αλλά σαν απλανής αστέρας! Το πνεύμα, ακτινοβολεί από το Πάνθεο των δημιουργών, για την «περί ελευθερίας» ιδέα!

Με βαθειά εκτίμηση και σεβασμό, οι ποιητές της Κύπρου, υποκλίνονται στο Πρόσωπο του μεγάλου γενάρχη της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν! Η μνήμη του παραμένει αιώνια, μαζί με την τελειότητα του καλλιτεχνικού λόγου του!

Επιτρέψτε μου να κλείσω με απόσπασμα από το ποίημα του Πούσκιν, που έγραψε μετά τη συνθήκη της Αδριανούπολης, όπου η Ελλάδα αποκτούσε τη μερική της ανεξαρτησία το 1829.

Εξεγέρσου, ω Ελλάδα, εξεγέρσου!
[…]
Στον Όλυμπο, στην Πίνδο, στις Θερμοπύλες
κάτω από τη σκιά των πανάρχαιων κορυφών τους
γεννήθηκε η νεαρή Ελευθερία
στους τάφους του Θησέα και του Περικλή
πάνω απ’ τα ιερά μάρμαρα των Αθηνών.
Ω! Χώρα των ηρώων και θεών
έσπασες τα δεσμά της δουλείας,
τραγουδώντας τους φλογερούς στίχους
του Τυρταίου, του Μπάιρον και του Ρήγα.