ΕΝΟΡΧΗΣΤΡΩΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΝΟΡΧΗΣΤΡΩΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ
(προλεγόμενο της κατηγορίας «Ενορχηστρωμένος Λόγος»)

γράφει ο Κρίστης Χαράκης

Η ποίηση είναι ομορφιά στη ζωή!
Η διάνθηση της ποίησης σε μουσική είναι η ομορφιά της ομορφιάς,
η γενεσιουργός «έξις» του χορού στις «νύμφες των βουνών και των νερών»!

Η ποίηση έχει την ομορφιά στη ζωή! Στην αρχαιότητα, ο μουσικός μετασχηματισμός της ποίησης οδήγησε τη ζωή στην ομορφιά της ομορφιάς, στις «νύμφες των βουνών και των νερών»! Η διάνθηση της ποίησης σε μουσική, γλυπτική, ζωγραφική και σε χορό έγινε δεσπόζουσα διαχρονική μέθεξη του νοητού και του αισθητού κόσμου, που για τους Αρχαίους άγγιζε τα πιο βαθιά σημεία της ψυχής των Μουσών στη μεθεξιακή τους όρχηση με τον Μουσηγέτη Απόλλωνα. Τα χρυσά πλήκτρα της λύρας του Απόλλωνα είναι σήμερα ένα προβολικό συμβολικό μοντέλο του μεγαλείου της μέθεξης των τεχνών, που μας οδηγεί στο συνθετικό ιδεατό σταυροδρόμι της «Απολλώνιας τέχνης», όπου η ζωγραφική συναντά την ποίηση και η ποίηση τη μουσική (1).
Η επίγνωση της μουσικής στην ποίηση βρίσκεται σε αρκετά σύγχρονα θεατρικά και χορωδιακά έργα Κύπριων λογοτεχνών και συνθετών – γραμμένα κυρίως σε μορφή musical, ή οπερέτας, με εξαγώγιμο ορχηστρικό προϊόν την «παρτιτούρα». Η πρόσβαση στους μελοποιημένους στίχους είναι ευκολότερη από ό,τι η αναζήτηση της αδιάσπαστης ενότητά τους με τους φθόγγους. Οι στίχοι εντοπίζονται κυρίως στις ποιητικές ανθολογίες, ή/ και στο ποιητικό κομμάτι των διαφόρων θεατρικών σεναρίων, το πρόβλημα «χαμένης Απολλώνιας τέχνης» εντοπίζεται συνήθως στις «παρτιτούρες». Οι παρτιτούρες, μαζί με την πλήρη ενορχήστρωση ενός έργου, συνήθως φυλάσσονται στο κάθε ιδιωτικό αρχείο του συνθέτη και το Πρόβλημα εντοπίζεται στον ορίζοντα του χρόνου και, στις πλείονες των περιπτώσεων, μετά από τον θάνατο ενός συνθέτη. Το καθαυτό, όμως, πρόβλημα εστιάζεται σήμερα στη θεσμική αδιαφορία των αρχών, με το εμφανές έλλειμμα «ειδικού Αρχείου». Έτσι, στην προοπτική του μέλλοντος συντηρείται ένα σημαντικό κενό πολιτισμού από χαμένες παρτιτούρες, που αποστερεί τη συνθετική μαγεία της Μουσικής από την τέχνη του λόγου.
Χαρακτηριστικά, όταν άρχισα να συγκεντρώνω «τα Άπαντα» του πατέρα μου, απέκτησα μια πρώτη γεύση απογοητευτικής εμπειρίας – αναφέρομαι σε ένα από τα θεατρικά του, «το Όνειρο του Τζιυπρή του Λευκαρίτη», που, ιστορικά, είναι η «Πρώτη Κυπριακή Οπερέτα» της σύγχρονης θεατρικής σκηνής. Συγκέντρωσα ολόκληρο το έργο μαζί με κριτικές και φωτογραφικό υλικό και ό,τι άλλο σχετικό της πολιτιστικής ταυτότητάς του. Στο σενάριο, φύσει και θέσει, βρήκα και το κυρίως «ποιητικό μέρος» των χορωδιακών. Δεν κατόρθωσα, όμως, να βρω το συνολικό μέγεθος της οπερέτας. Δυστυχώς δεν βρέθηκαν οι «παρτιτούρες», γραμμένες από τον αείμνηστο συνθέτη Αχιλλέα Λυμπουρίδη, που τεκμαίρουν το όλο σχήμα της οπερέτας, όπως αυτό πρωτοπαίχτηκε, με τη γένεση του, τότε νέου, Κυπριακού Θεάτρου, τον Νοέμβριο του 1951. Ελπίζω, όμως, ότι το «στοίχημα» είναι ανοικτό στην αισθητική συγκίνηση του Ανθρώπου των τεχνών και των γραμμάτων, γιατί όταν η «ελπίς» παίρνει το χρίσμα της «έρευνας» το κεφάλαιο «πολιτισμός» δεν κλείνει. Καταληκτικά, στη βάση αυτής της αξιωματικής υπόθεσης διατηρώ ερευνητικά ανοικτό αυτό το κεφάλαιο…
Ως Εταιρεία Λογοτεχνών, μας ενδιαφέρει να διαφυλάσσεται ο ενορχηστρωμένος λόγος στην αδιαχώριστη ποιητική του συνθετότητα – όπου η τέχνη της ποίησης συναντά την τέχνη της μουσικής και της ζωγραφικής. Έτσι, κατασκευάσαμε στην ιστοσελίδα μας την κατηγορία: Ενορχηστρωμένη Λογοτεχνία, στοχεύοντας τη διασφάλιση του μεθεξιακού χαρακτήρα μιας μελοποιημένης δημιουργίας σαν ολοκλήρωμα. Στην κατηγορία αυτή θα αρχειοθετείται η κάθε μορφή εμπνευσμένης ποίησης/ ποιητικής μαζί με τη μουσική και επικοινωνιακή της έκφραση. Έτσι, θα φιλοξενούνται μαζί με τους στίχους και οι αντίστοιχες της ποίησης/ ποιητικής παρτιτούρες και εικόνες ή φωτογραφικό υλικό, που επηρέασαν ή επηρεάστηκαν από τους στίχους. Παράλληλα, η κατηγορία αυτή θα προσφέρει ευκαιρία πρόσβασης σε κάθε μελετητή, ώστε να βλέπει και, εκεί που υπάρχει δυνατότητα, να ακούει ένα ολοκληρωμένο μελοποιημένο έργο.
Καταληκτικά, προτρέπονται τα Μέλη μας, αλλά και όλοι οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών του τόπου μας, όπως διασφαλίζουν την ενότητα της συνθετικής ταυτότητας του μελοποιημένου έργου τους. Γίνεται έκκληση στον κάθε λογοτέχνη του τόπου μας, με μελοποιημένη εργασία, να εμπλουτίσει το αρχείο της Εταιρείας μας. Και, για λόγους πολιτιστικά ιστορικούς, αναμένεται από τους δημιουργούς να εκφραστούν, δίδοντας μια σύντομη αναγωγή της σχέσης τής κάθε μελοποιημένης/ χορωδιακής δέσμης των έργων τους, με τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις ή και θεσμούς, που τεκμηριωμένα άνοιξαν ένα κεφάλαιο πολιτισμού. Προσφέρεται, επίσης, διαδικτυακός χώρος, στην ίδια κατηγορία, για φιλοξενία ποικίλων συμπληρωματικών στοιχείων τεχνικής υποστήριξης ήχου, ή/ και εικόνας.
* * *
Πιο κάτω, δίνουμε ένα χαρακτηριστικό Παράδειγμα, για τον τρόπο της φιλοξενίας του ενορχηστρωμένου λόγου στην ιστοσελίδα μας, μαζί με τη σύντομη ιστορική αναφορά του θεσμού, που δέθηκε με τους συντιθέμενους στίχους.
– Επιλέξαμε, ως παράδειγμα, τους στίχους που συντέθηκαν για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896, από τον Σπύρο Σαμάρα σε ποίηση του Κωστή Παλαμά (2). Το έργο αυτό, εκτός από το ότι αποτελεί μια συνθετική ενότητα, απέκτησε μια ιδιαίτερη πολιτιστική διεύθυνση και αξία, όταν το 1958 επελέγη από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, ως ο επίσημος Ύμνος του σύγχρονου Ολυμπιακού Κινήματος!

Επισημαίνεται ότι, από την Ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960, θεσμικά ανακρούεται στις τελετές έναρξης και λήξης κάθε Ολυμπιάδας, ως ένας συνδετικός κρίκος των Ολυμπιάδων στον ορίζοντα του χρόνου [Παρόν – Παρελθόν/ Παρόν – Μέλλον]!

(1) Με τον όρο «Απολλώνια τέχνη» υποδεικνύουμε το αδιάσπαστο σύνολο των τεχνών, που διασφαλιζόταν στην Αρχαία Ελλάδα από τον ατέρμονα χορό των Μουσών με τον Απόλλωνα. Αυτή η «μεθεξιακή διεύθυνση» της συλλογικότητας των τεχνών, καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στην Ποιητική (το Αρχαίο δράμα), από τον Ησίοδο, τον Όμηρο και τους τραγικούς.
(2) Η αρχική Παρτιτούρα του Σπ. Σαμάρα, βρίσκεται στην έδρα της ΔΟΕ στη Λοζάνη.
…/ Ο «Ύμνος των Ολυμπιάδων» του Κ. Παλαμά
…/ Οι «Παρτιτούρες του Ύμνου» του Σπύρου Σαμάρα
/17 Ιουνίου, 2015