ΤΑΡΑΓΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΕΤΟΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΗ

Βιβλιχνηλασίες /// Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή

Ταραγμένα και Παγιδευμένα Χρόνια

Γιώργος Πετούσης

 

Το πολυπρόσωπο και πολυφασματικό έργο του Γιώργου Πετούση  επαξίως τιμήθηκε με το Β΄ βραβείο πεζογραφίας το 2010 από τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός. Με την έκδοσή του το 2013 ήλθε να συνεισφέρει τη δική του πολύτιμη ψηφίδα στην πολύπτυχη τοιχογραφία της λαμπρής εποποιίας του 1955-59, εμπλουτίζοντας τους τόμους της χρονικογραφίας της και ειδικότερα διαφωτίζοντας άγνωστα δρώμενα και άγραφες ηρωικές πράξεις από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ στην πόλη και επαρχία Λεμεσού. Ο τίτλος τού  αξιόλογου αυτού ιστορικοπολιτικού χρονικού Ταραγμένα και Παγιδευμένα χρόνια προϊδεάζει το περιεχόμενο των βιωματικών μαρτυριών, που επιμαρτυρούν οι τεκμηριωμένες πηγές της ιστορικής μνήμης και της σχετικής βιβλιογραφίας, η οποία επιτάσσεται του βιβλίου,  για την κρίσιμη δεκαετία του 1950: από τις μαζικές διεκδικητικές εκδηλώσεις του Κυπριακού Ελληνισμού, πριν ακόμη  το 1950, προς εκπλήρωση των προαιώνιων πόθων της Ένωσης με την Ελλάδα, όπως τα Οκτωβριανά του 1931 και το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, και  την προετοιμασία του Αγώνα της ΕΟΚΑ μέχρι την επική τετραετία και έως την Ανεξαρτησία με τις επισφαλείς Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, χωρίς να παραλείπονται εμβόλιμες προεκτάσεις αναφορών για την περίοδο της Τουρκανταρσίας και τις αποφράδες ημέρες του ’74. Χαρακτηριστικά, ο συγγραφέας σημειώνει στην εισαγωγή του: «Άραγε, διερωτώμαι, μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου να έγραψα Λογοτεχνία; Ή μήπως συνέδραμα και να έγραψα και Ιστορία;».

Ωστόσο, οι 430 σελίδες του βιβλίου, που διανθίζονται από μαυρόασπρες δηλωτικού συμβολισμού φωτογραφίες με σημαντικά στιγμιότυπα, εμβληματικά μνημεία και τις κυριότερες μορφές των πρωταγωνιστών, που έδωσαν με ακατάβλητο σθένος και απαράμιλλο πατριωτισμό το παρών τους κατά των αποικιοκρατών,  αν τα γεγονότα και τα πρόσωπα δεν ήταν πραγματικά, διαβάζονται με τους ζωηρούς ρυθμούς μιας γλαφυρής περιγραφικής εικονοπλασίας και σκηνικής  αποτύπωσης σαν μυθιστόρημα της πιο ευφάνταστης μυθοπλασίας· όπως και τα 46 κεφάλαια, παρά τη συγκροτημένη συνοχή της δομικής τους πλοκής, θα μπορούσαν να στοιχειοθετούν αυτοτελή ιστορικά αφηγήματα είτε διηγήματα μυθοποιητικής φαντασίας. Μέσα από τα  επεισόδια της υπεράνθρωπης δράσης των ηρώων, μεταφορικά και κυριολεκτικά, ο αναγνώστης βιώνει τους παλμούς της εναγώνιας αναμονής από την αποστολή της αγωνιστικής δράσης και του ριψοκίνδυνου ρόλου της αρετής και της τόλμης τους, που διαδραμάτισαν από τη Λεμεσό μέχρι τα Αγρίδια, το ηρωοχώρι της Πιτσιλιάς, και τη γύρω περιοχή.

Υπό τριπλή ιδιότητα ο συγγραφέας, που ταυτίζεται με τον πρωτοπρόσωπο αφηγητή και έναν από τους ήρωες-μαθητές από το Δημοτικό της Α΄ Αστικής μέχρι το Λανίτειο Γυμνάσιο της εφηβείας του, παρακολουθεί με πάσα λεπτομέρεια τα δρώμενα στην πορεία της πολιτικής και στρατιωτικής τους εξέλιξης, καθώς και την αναδρομική τους ανάμνηση. Δεν διστάζει, εντούτοις, να απομυθοποιήσει στις πρώτες και ιδίως στις τελευταίες σελίδες, όχι μόνο τις πλεκτάνες των Άγγλων, αλλά και τη στάση της δικής μας ανακόλουθης πολιτικής, τις ανιστόρητες ιδεοληψίες και προσωποπαγείς αντιλήψεις, συζητώντας με τους συμπρωταγωνιστές-συνομιλητές τους λανθασμένους χειρισμούς στο Κυπριακό και επικαλούμενος  αδιάψευστες μαρτυρίες είτε τις εκ των υστέρων απόψεις ώριμων πολιτικών. Έτσι, η εξιστόρηση των γεγονότων δεν φωτίζεται με την ανιαρή μονολογική αφήγηση, αλλά κάτω από τον πολυεστιακό φακό του γνήσιου καθημερινού διαλόγου, που εναλλάσσεται με την αφηγηματική σκιαγράφηση των αυθεντικών ανθρώπων της πόλης και της υπαίθρου, την ιστορικογεωγραφική περιγραφή του τόπου, όπου εκτυλίσσονται τα γεγονότα, υπενθυμίζοντας χρήσιμες πληροφορίες για την παλιά Λεμεσό, και με έντεχνους συνειρμούς τονίζει την εθνική ταυτότητα της ελληνοχριστιανικής ψυχής των Ελληνοκυπρίων.

Συγκλονιστικές οι σκηνές των μικρών μαθητών, που αντιδρούν σε κάθε αγγλικό σύμβολο, καθώς και σε δασκάλους, που θέλουν να τους αλλοτριώσουν την εθνική  συνείδηση, της συμμετοχής τους στην ΑΝΕ, της ενεργούς εμπλοκής μαθητών και καθηγητών στον Αγώνα με τη συμπαράσταση όλου του λαού, των συλλήψεων, ανακρίσεων, βασανιστηρίων και φυλακίσεων των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, της εκτέλεσης του προδότη σε γαμήλιο γλέντι στο χωριό, της εκδικητικής αντίστασης των Αγριδιωτών και Αγριδιωτισσών, ύστερα από την ηρωική πτώση κοντά στο χωριό τους του τελευταίου νεκρού του Αγώνα Σάββα Ροτσίδη.

Ένας ολόκληρος κόσμος, που μας δίδαξε την Ιστορία της Πατρίδας από τα θρανία μέχρι τα κρησφύγετα και τα Φυλακισμένα Μνήματα, ξαναζωντανεύει στο λογοτεχνικό χρονικό του Γιώργου Πετούση και αξίζει να μελετηθεί.