ΑΕΙΖΩΟΝ ΦΩΣ ΚΑΙ ΣΚΟΤΑΔΙ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΣΤΕΡΗΣ ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΤΟΥΣΗΣ γράφει:
Αείζωον φως και σκοτάδι στην ποιητική σύνθεση Οδυσσέας Αστέρης του Δρ. Ανδρέα Χατζηχαμπή

– η δική μου κριτική εστίαση στην παρουσίαση της ποιητικής σύνθεσης που έγινε στην αμφιθεατρική αίθουσα του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου στην πόλη μας την περασμένη Παρασκευή 10 Μαΐου 2019.

Ευχάριστο και ευφρόσυνο οδοιπορικό και μια άλλη καλή και σημαδιακή στιγμή της σύγχρονης ποιητικής δημιουργίας που συντελείται στο νησί και στην πόλη μας, θα ονόμαζα την νέα ποιητική δημιουργία του Ανδρέα Χατζηχαμπή που φέρει τον τίτλο Οδυσσέας Αστέρης, εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα 2018.

Ένα μεγάλο άλμα, ένα πνευματικό άθλο έχει κατορθώσει ο ποιητής με την πρόσφατη επανεμφάνιση του που, κατά την ταπεινή μας άποψη, τον κάνει να ξεχωρίζει από τη δική του ποιητική γενιά. O ποιητής, με την καινούργια κατάθεσή του, όπως συμβαίνει στον ιππόδρομο, τον βλέπουμε να κάνει κεφάλι μπροστά, να προπορεύεται και να ξεχωρίζει. Λανθάνον ξεχωριστό ποιητικό ταλέντο που μπορεί να μην το αντιληφθήκαμε από τις προηγούμενες τρεις ποιητικές εμφανίσεις του. Και υπάρχει, εύλογο ερώτημα: Από την έκδοση του τελευταίου ποιητικού βιβλίου του, στα τελευταία τέσσερα χρόνια σιγής, τι το σημαντικό να είχε μεσολαβήσει ώστε, αθόρυβα και δημιουργικά, να κυοφορηθεί η νέα πνευματική του δημιουργία; η ποιητική σύνθεση «Οδυσσέας Αστέρης»;

Όσο καλά μπορεί να γνωρίζουμε τον ποιητή, με τη σοβαρή επιστημονική κατάρτιση, μπορούμε να υπολογίσουμε ή να φανταστούμε πως, σε αυτό το κρίσιμο χρονικό διάστημα, τίποτα δεν θα άφηνε να πάει στην τύχη αλλά, με ζήλο, προτού προχωρήσει στο επόμενο βήμα, θα επιδόθηκε στη μελέτη και τον πνευματικό του καταρτισμό. Θα διάβασε και μελέτησε, σε βάθος, τους μεγάλους μας σύγχρονους ποιητές. Εδώ είναι που πιστεύω πως ισχύει ο κανόνας για τον οποίο μας μίλησε ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε για το πώς ένα άτομο, που του έχει δοθεί το ποιητικό τάλαντο, μπορεί να εκφέρει καλό και αξιόλογο ποιητικό λόγο. Θα πρέπει να αγαπά την ποίηση, να διαβάζει ποίηση και, σαν αγαθό αποτέλεσμα, αφού έχει καλά αφομοιώσει αυτά που διάβασε κι αγάπησε, από άλλους μεγάλους ποιητές – δημιουργούς, και αγάπησε εξ όλης ψυχής, καρδιάς και ισχύος ερωτικά την Ποίηση, τότε, με τη δική του πια αποκλειστική φωνή να γράψει την απόλυτα δική ξεχωριστή ποιητική δημιουργία.

Ο Α. Χ., λοιπόν, όπως τον παρακολουθήσαμε, έδειξε ότι είχε και συνεχίζει να έχει, θείο δώρο, το ποιητικό χάρισμα και ότι αγάπησε και ότι ερωτεύτηκε, με την καρδιά και με όλη τη διάνοια του την ποίηση και έχει καταφανεί, πως για τον καταρτισμό του, έχει διαβάζει, εντατικά, σύγχρονη ελληνική ποίηση. Να πως, καλός και πιστός και όχι οκνός δούλος δεν απέκρυψε το τάλαντο αλλά με ζήλο επιδόθηκε και καρποφόρα το καλλιέργησε. Να πώς μας ήρθε το αγαθό αποτέλεσμα και να πώς εμπνεύστηκε το αξιόλογο ποιητικό του δημιούργημα «Οδυσσέας Αστέρης» και να πως πραγματοποίησε το μεγάλο άλμα, τον δικό του πνευματικό του άθλο. Ο Οδυσσέας, ποιος όμως να ΄ναι ο Οδυσσέας παρά ο ίδιος ο ποιητής δημιουργός, ταξιδευτής, αναζητητής σ’ ένα ατέλειωτο ταξίδι επιστροφής για το μεγάλο στόχο ζωής, την Ιθάκη, την δική του, ασφαλώς, αποκλειστική Ιθάκη και Αστέρης, ως επίθετο του Οδυσσέα ταξιδευτή, ένα επίθετο που συμβολίζει το ακτινοβόλο φως ενός έναστρου ουρανού. Ένα επίθετο που συμβολίζει τον «άνω θρώσκοντα άνθρωπο», το πνεύμα, την ίδια την πνευματική υπόσταση και διάσταση των πραγμάτων.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις ποιητικές ενότητες. Στη «Γένεση», το «Ταξίδι στο βάθος του κόσμου» και στην ενότητα «Νόστος».

Η πρώτη περιέχει έξη στον αριθμό ποιήματα. Η δεύτερη, που αποτελεί και το κύριο σώμα της ποιητικής σύνθεσης, περιέχει τριάντα έξη ποιήματα και η τρίτη και τελευταία, που είναι στην ουσία ο ποιητικός επίλογος, περιέχει άλλα οκτώ σημαντικά ποιήματα. Όλα κι όλα σαράντα οκτώ σημαντικά ποιήματα που συναποτελούν το όλο σώμα της νέας ποιητικής και σημαντικής δημιουργίας του. Και ομολογώ πως δεν αρκεί η πρώτη φευγαλέα ανάγνωση κάθε ποιήματος ή του συνόλου γιατί κάθε νέα ανάγνωση είναι και ένα νέο ταξίδι με το θαλασσοδαρμένο σκαρί του ποιητή Οδυσσέα.

Στην πρώτη ενότητα, με το ποίημα «Οδυσσέας Αστέρης» απ’ όπου παίρνει, τελικά, η ποιητική σύνθεση και το όνομά της, ο ποιητής δίνει το στίγμα του και μας μιλά ως αφηγητής για το νησί σου, τον τόπο καταγωγής του.
«Γεννήθηκε μες τους λεμονανθούς και μες στα μύρα / σ’ ένα τόπο που τον δέρνουν οι αιώνες, / πάνω στον αφρό της θάλασσας»

Το επόμενο, που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Αείζωον φως», ομολογώ πως προσωπικά με έχει καθηλώσει. Μιλά, με έντεχνο κρυπτικό τρόπο, όπως το επιβάλλει η σύγχρονη ποιητική δημιουργία, χωρίς με ρεαλισμό να ονομάζει τα πράγματα, για τη δημιουργία του σύμπαντος κόσμου. Όταν «ο Υιός και Λόγος του Θεού ο αθάνατος υπάρχων» δια του Λόγου, του θεϊκού Λόγου, μ’ ένα και μόνο πρόσταγμα, είπε και εγεννήθησαν τα σύμπαντα. Ο ορατός και αόρατος κόσμος που μας περιβάλλει. Τα ορόμενα και τα μη, προς ώρας, ορόμενα. Ο συνεκτικός ποιητικός λόγος έρχεται να μας θυμίσει το βιβλίο της Γένεσης και ίσως Οδυσσέα Ελύτη. Παραθέτω ολόκληρο το ποίημα:

Αείζωον φως

«Αίφνης αιώνιο πρόσταγμα, / έκρηξη αγάπης εγένετο / στο απέραντο σκότος, / πύρινη ουσία / φωτοβόλησε την αυλή του Θεού, / άπιαστο πυρ, / άσπιλο νεύμα / στον κάμπο του απείρου. / Κι από τότε / αέναοι πύρινοι δρομείς / σταχυολογούν το χρόνιο δράμα, / λευκόφως της ζωής / που πυρπόλησε τα φώτα των όντων, / σπίθες ζωής / που φεγγοβολούν σε κάθε αμόλυντη ύπαρξη, / έτοιμες για την αόρατη μάχη / φωτός και σκότους / στα χώματα του κόσμου / στ’ αλώνια της ψυχής».

Έκρηξη αγάπης, λοιπόν, υπήρξε η δημιουργία του κόσμου. Ο στίχος «Έκρηξη αγάπης εγένετο» μας θυμίζει, στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, τη μαθηματική εξίσωση ότι «Ο Θεός αγάπη εστί» και πως, η δημιουργία του σύμπαντος κόσμου, δεν μπορούσε να μην προήλθε από κίνηση απόλυτης αγάπης. Να πώς μ’ ένα «άσπιλο νεύμα» είχε συμβεί το μεγάλο πίγκ παν που «φωτοβόλησε την αυλή του Θεού / άπιαστο πυρ /στον κάμπο του απείρου». Και να πως «από τότε / αέναοι πύρινοι δρομείς – όλες, δηλαδή, οι επουράνιες δυνάμεις – / σταχυολογούν το χρόνιο δράμα». Την, από κτίσεως κόσμου ανθρώπινη ύπαρξη και ιστορία, «έτοιμες για την αόρατη μάχη / φωτός σκότους / στα χώματα του κόσμου / στ’ αλώνια της ψυχής». Να πως συντελείτε, στον κόσμο αλλά και, στην κάθε ανθρώπινη ύπαρξη που έρχεται στον κόσμο, η αδυσώπητη πάλη. Ανάμεσα φωτός και σκότους. Αυτή δεν είναι η ιστορία του κόσμου; Όσων από καταβολής γεννήθηκαν και όσων θα έρθουν; Κοντολογίς η ιστορία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι μια αδυσώπητη και αέναη πάλη; Ποιο από τα δύο μας κερδίζει και ποιο μας χάνει. Το φως ή το σκοτάδι «στα χώματα του κόσμου / στ’ αλώνια της ψυχής». Κι όλα «Στην αόρατη μάχη / φωτός σκότους». Με αποτέλεσμα: Ή να βρεθούμε στην αγκαλιά της απέραντης αγάπης ή να βρεθούμε στον ασφυκτικό εναγκαλισμό του ανυπόφορου σκότους. Υψηλή χριστιανική Ποίηση και γνήσιος, αβίαστος, βιωματικός, χριστιανικός ο ποιητικός λόγος.

Στο αμέσως επόμενο ποίημα «Το παιδικό δωμάτιο» ο ποιητής, πάλι ως αφηγητής, θυμάται και περιγράφει τα παιδικά του χρόνια.

«Κρύφτηκε μέσα στο παιδικό δωμάτιο / με τις μεγάλες βροχές, / ανάμεσα στα παιχνίδια και στα όνειρα». Σ’ αυτό τον τόσο οικείο χώρο «Έμαθε να λαξεύει τις λέξεις, / να τις κάνει δεμάτια από φως, / να σκάβει τα μυστικά χρώματα, / να τα βάζει σημαίες στα κατάρτια / κι ύστερα ν’ αρμενίζει / σε γαλάζιους κάβους / με τα χάρτινα καραβάκια / και τις βαρκούλες / που ξαφνικά βούλιαξαν στα νερά / αγριεμένα / από μιας ανάσας άνεμο».

Κάπως πολύστιχο το ποίημα άνετα σε ταξιδεύει στους παιδικούς κόσμους του ποιητή, που έζησε και τους θυμάται.
Στο ποίημα τράβηξαν την προσοχή μας, αντιπολεμικοί, οι στίχοι:

«Δεν ήταν για μεγάλα ταξίδια / με ήρωες πολεμιστές / τον φόβιζαν / τα μεγάλα ταξίδια / με τους αμφίβολους ούριους ανέμους, οι μεγάλες αποστάσεις / με τις δύσκολες επιστροφές / τα μεγάλα όπλα / που διακόπτουν απότομα / τα γέλια και τις χαρές».

Ο Οδυσσέας της Ιθάκης, ας μη ξεχνάμε, ήταν για μεγάλα ταξίδια με πολεμικές περιπέτειες.

Στην δεύτερη ενότητα, «Το ταξίδι του κόσμου», τράβηξε την προσοχή μας αλλά κι ένα άλλο χαρακτηριστικό ποίημα που φέρει τον τίτλο «Ταξίδι στο βάθος του χρόνου». Παραθέτω μερικούς στίχους που τράβηξαν περισσότερο την προσοχή μου:

«Ποτέ δεν φανταζόταν / ότι με μια τόσο μικρή σχεδία / θα έκανε τόσα ταξίδια στο ασύλληπτο, / ύψωνε στο κατάρτι / τη λευκότερη του αθωότητα / κι ακολουθούσε τους γλάρους / των χαμένων του ονείρων. / Η θάλασσα ατέλειωτη, / λαμπύριζε ένα άλλο φως, / φτιαγμένο από κεχριμπάρι και φίλντισι / των πιο λαμπρών του άστρων. / Εκεί βουτούσε το φως / που έλουζε το δάκρυ του ήλιου. / Άξαφνα ερχόταν η φωτιά του κόσμου / κι αυτός να καίγεται. / καιόμενη βάτος, / στη μέση του πελάγους, / όπως κάθε μέρα, / μόνος, / με τη γυμνή αλήθεια / και μια αράδα λέξεις / να πασχίζει να διασωθεί και να διασώσει / όσο φως απέμεινε / απ’ τα καμένα του κύτταρα. / Την επόμενη αυγή / έβγαζε τους επιδέσμους, / φόραγε τη γιορτινή του διαφάνεια / και συναρμολογούσε ό,τι απόμεινε /απ’ τα αποκαΐδια του, / έπλενε το πανί να λευκανθεί / όσο μπορούσε / κι ανέβαινε στη μικρή σχεδία / για το ταξίδι / στη σιωπηρή αιωνιότητα, / για το ταξίδι / στο βάθος του κόσμου».
Η ζωή και η περιπέτεια του Ομηρικού Οδυσσέα και η ζωή, η καθημερινή περιπέτεια του ποιητή και του καθενός μας δεν είναι «μια ατέλειωτη θάλασσα» όπου είναι φορές όπου λαμπυρίζει «ένα άλλο φως». Αυτή η ζωή δεν είναι, στην ουσία, ζωή και αδυσώπητη πάλη, μέχρις έσχατης πνοής, ενός ανθρώπου, στην περίστασή μας, ενός χριστιανού ανθρώπου «που πασχίζει να διασωθεί και να διασώσει»;
Διέτρεξα όχι μια φορά αλλά αρκετές φορές όλα, και τα σαράντα οκτώ ποιήματα της ποιητικής σύνθεσης του Α.Χ. και διαπίστωσα πως στα περισσότερα των ποιημάτων κάνει αναφορά όχι μόνο για το σκοτάδι αλλά, κυρίως, για το αείζωο άκτιστο φως.

«Σε τούτο τον τόπο/όλα διαφανή, φως, νερό, αέρας / όλα λουσμένα στην ενάργεια της θεϊκής διαφάνειας/ Πώς να κρύψουμε / τα δάκρυα της φωταυγής / μες το άλικο ιερό του λυκόφωτος;» (Ποίημα: χορός των ποιητών «Τα δάκρυα της φωταυγής»)

Για το φως και το σκοτάδι μιλά και στο ποίημα «Σκιαγραφίες». Για το φως μιλά και στο ποίημα «Εξόριστοι».
«… συλλέγουμε φως / από τα μάτια των παιδιών […] / απ’ τα μάτια των λουλουδιών […] / Κόβουμε το σκοτάδι στα δυο / κι ανθίζουν λουλούδια / κόβουμε την άβυσσο / και ξεπηδούν / μυριάδες ολόλευκοι άγγελοι / κρατώντας στο χέρι / ένα κλωνάρι λησμονιάς / κι ένα ρόδο αιωνιότητας»
Στη συνέχεια, στο τελευταίο ακριβώς στίχο μιλά για τον «μέλλοντα κόσμο που γεννάται εντός μας». Οι ολόλευκοι άγγελοι, χαίρονται για τον μέλλοντα κόσμο που γεννάται εντός μας. Και το γνωρίζουμε πως οι Άγιοι Άγγελοι χαίρονται «επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι».

Στο ποίημα που αναφέραμε «Ταξίδι στο βάθος του κόσμου» θαλασσοταξιδευτής «πασχίζει να διασωθεί και να διασώσει / όσο φως απέμεινε / απ’ τα καμένα κύτταρα». Ο ποιητής αγωνίζεται σ’ ένα κόσμο που όλο κρημνίζεται κι αυτός, « με γυμνή την αλήθεια του», κάνει τον αγώνα του.
Έξοχο το ποίημα «Στιγμές ευτυχίας». Στο ποίημα «Η πόρτα της σοφίτας», μεγάλος πια ψάχνει πάλι το φως. Υποπτεύομαι εκείνο της παιδικής αθωότητας. Ψάχνει «Ένα φως […] που λάτρεψε την αιωνιότητα»

Ο Α.Χ. πολίτης της γης, «ενός διάτρητου παρόντος», είναι ταυτόχρονα, το άτομο με την ασάλευτη προσδοκία ενός παράλληλου σύμπαντος ( ποίημα: Φωτο – γραφίες).
Ωραιότατο το ποίημα «Πόσο δύσκολη είναι η αγάπη».
Στον περιορισμένο όμως χρόνο που μου δόθηκε δεν μπορώ να αναφέρω περισσότερα εκτός από ένα τελευταίο σημαντικό μου συμπέρασμα. Ότι ο Α.Χ. υπηρετεί όχι μόνο τα ελληνικά Κυπριακά και Πανελλήνια Γράμματα αλλά, επάξια και τα Ελληνορθόδοξα Χριστιανικά Γράμματα που άρχισαν να καλλιεργούνται και στο νησί μας με κύριους εκπροσώπους το Θεοδόση Νικολάου, Μιχάλη Πασιαρδή, τον Αντώνη Πιλλά, την Κατίνα Γιαννάκη Παπαστυλιανού, τον υποφαινόμενο και το Νίκο Ορφανίδη.

Θερμά σας ευχαριστώ.